یادداشتهای پراکنده

پس بدان این اصل را ای اصل جو                   هر که را درد است او برده است بو

مولوی

در مورد وجود درد در انسانها بحثی نیست و هر کس به نسبت موقعیتش درد و غمی دارد. آنچه که در مورد درد، بیشتر بحث شده است تحمل بی ­سر و صدای آن می باشد. در قرآن مجید به صراحت اعلام شده است: «لَقَدْ خَلَقْنَا الإِنْسانَ فی‏ کَبَدٍ؛ که ما انسان را در رنج آفریدیم.»(بلد، آیه4) طبرسی در تفسیر این آیه می­ نویسند: «یعنى در تعب و سختى و رنج؛ مصیبت‌هاى دنیا و سختی‌هاى آخرت را متحمّل می‌شود و فرزند آدم همواره متحمّل سختى و ناراحتى می‌شود تا از دنیا بیرون رود.»(مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏10، ص747)

با توجه به این آیه، انسان در همه ادوار زندگى خود با انواع ناگواری­ ها و دردها رو به رو خواهد شد؛ به طوری که لذتى بدون درد و رنج نخواهد بود. نگاهى به زندگى انبیا و اولیاء الله نشان مى­ دهد که زندگى این گل­هاى سرسبد آفرینش با انواع درد و رنج قرین بوده است. هنگامى که دنیا براى آنها چنین باشد، وضع دیگران مشخص است.

در عالم بی‌وفا کسی خرم نیست       شادی و نشاط در بنی‌آدم نیست

آن کس که در این زمانه او را غم نیست      یا آدم نیست، یا از این عالم نیست

هلالی  جغتایی

اگر کسی با لب خندان مشاهده شود، دلیل بر نبود مشکل در زندگیش نیست؛ بلکه به خاطر نحوه برخورد صحیح و نگرش مثبت به زندگی است که توانسته است با تحمل بی­ سر و صدای مشکل، زندگی شاد و آرامی داشته باشد. از این جهت کسی که رنج خود را پنهان کرده و بدون داد و فریاد آن را تحمل می‌کند از احترام بیشتری برخوردار است نسبت به کسی که درد خود را به دیگران اعلام می­ کند.

ناگفته نماند که انسان در طول عمر چند ساله ­اش با انواع درد مواجه می­ شود که یکی از آنها، درد عشق است؛ تحمل این درد نه تنها سخت نیست بلکه لذت و شیرینی خاص خود را دارد. از لحاظ معرفت نفس تنها درد حقیقی و واقعی، درد عشق است، بقیه دردها مجازی و دروغین می ­باشند.

در طریق عشقبازی، امن وآسایش بلاست                     ریش باد آن دل که با درد تو خواهد مرهمی

حافظ

مرد را دردی اگر باشد خوش است              درد بی دردی علاجش آتش است

مجذوب تبریزی

گنج صبر اختیار لقمان است                      هرکرا صبر نیست حکمت نیست

سعدی

در قرآن مجید 103 بار واژه «صبر» و مشتقات آن به کار رفته است که نشان دهنده اهمیت آن از نظر قرآن می­ باشد. در کلام معصومین(ع) نیز صبر، جایگاه والایی دارد. امام صادق(ع) فرمودند: «الصبر من الایمان بمنزلة الرأس من الجسد فاذا ذهب الرّأس ذهب الجسد کذلک اذا ذهب الصبر ذهب الایمان‌؛ صبر نسبت به ایمان مانند سر است نسبت به تن‌؛ که چون سر برود، تن هم می‌رود. هم‌چنین اگر صبر برود، ایمان هم‌ می‌رود.»(بحارالأنوار، ج‏67، ص183)

خداوند در آیات زیادی به پاداش صابران اشاره فرموده است؛ از جمله این آیه که در آن از پاداش بدون حساب صحبت شده است:«قُلْ یَا عِبَادِ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّکُمْ لِلَذِینَ أَحْسَنُوا فِی هَذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةٌ وَ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةٌ إِنَّمَا یُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسَابٍ؛ بگو اى بندگان من که ایمان آورده ‏اید از پروردگارتان پروا بدارید براى کسانى که در این دنیا خوبى کرده ‏اند نیکى خواهد بود و زمین خدا فراخ است بى‏ تردید شکیبایان پاداش خود را بى‏ حساب خواهند یافت.»(زمر، آیه10) و هم، این آیه که جزئیات پاداش به تفصیل توضیح داده شده است: «... وَ جَزَاهُمْ بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِیرًا* مُتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الأَرَائِکِ لایَرَوْنَ فِیهَا شَمْسًا وَ لازَمْهَرِیرًا* وَ دَانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلالُهَا وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِیلا* وَ یُطَافُ عَلَیْهِمْ بِآنِیَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَکْوَابٍ کَانَتْ قَوَارِیرَا* قَوَارِیرَ مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِیرًا* وَ یُسْقَوْنَ فِیهَا کَأْسًا کَانَ مِزَاجُهَا زَنْجَبِیلا* عَیْنًا فِیهَا تُسَمَّى سَلْسَبِیلا* وَ یَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ إِذَا رَأَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَنْثُورًا* وَ إِذَا رَأَیْتَ ثَمَّ رَأَیْتَ نَعِیمًا وَ مُلْکًا کَبِیرًا* عَالِیَهُمْ ثِیَابُ سُنْدُسٍ خُضْرٌ وَ إِسْتَبْرَقٌ وَ حُلُّوا أَسَاوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَ سَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا* إِنَّ هَذَا کَانَ لَکُمْ جَزَاءً وَ کَانَ سَعْیُکُمْ مَشْکُورًا؛ و به[پاس] آنکه صبر کردند بهشت و پرنیان پاداششان داد. در آن بر تختها تکیه زنند؛ در آنجا نه آفتابى بینند و نه سرمایى و سایه ­ها به آنان نزدیک است و میوه­ های آن رام و ظروف سیمین و جام­ هاى بلورین، پیرامون آنان گردانده مى­ شود؛ جام ­هایى از سیم که به اندازه، آنها را درست کرده ­اند و در آنجا از جامى که طعم زنجبیل دارد به آنان مى ‏نوشانند. از چشمه ‏اى در آنجا که سلسبیل نامیده مى‏ شود و برگرد آنان پسرانى جاودانى مى‏ گردند چون آنها را ببینى گویى که مرواریدهایى پراکنده ‏اند و چون بدانجا نگرى نعمت و کشورى پهناور مى‏ بینى؛ [آنان] جامه‏ هاى ابریشمى سبز و دیباى ستبر دربردارند و پیرایه آنان دستبندهاى سیمین است و پروردگارشان باده ‏اى پاک به آنان مى ‏نوشاند. این[پاداش] براى شماست و کوشش شما مقبول افتاده است.»(انسان، آیات22ـ12)

همه این نعمت­ ها، پاداش صبر بر گرسنگی و ایثار طعام امام علی(ع) و خانواده ­اش می ­باشد. آن چنانکه از آیات قبلی استنباط می ­شود صبر در صورتی ارزشمند است که برای کسب رضای الهی باشد: «وَ یُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِینًا وَ یَتِیمًا وَ أَسِیرًا*إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لانُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَ لاشُکُورًا؛ و به[پاس]دوستى[خدا] بینوا و یتیم و اسیر را خوراک مى ‏دادند. ما براى خشنودى خدا به شما مى‏ خورانیم و پاداش و سپاسى از شما نمى‏ خواهیم.»(انسان، آیات9ـ8)

بنابر روایات، صبر دارای سه مرتبه است: صبر بر مصیبت(مانند مرگ عزیزان، بیماری و ...) صبر بر طاعت (تحمل سختی ­های تکالیف دینی مانند روزه و جهاد) صبر در معصیت (دوری از گناه وقتی که زمینه آن فراهم است)