یادداشتهای پراکنده

جز در نخیل خوشه خرما کسی نیافت               جز بر خلیل، شعله گلستان نمی‌شود

پروین اعتصامی

حضرت ابراهیم خلیل(ع) که تا سنین پیری صاحب فرزندی نشده بودند، به پیشنهاد همسرشان ساره با هاجر ازدواج کردند؛ خداوند از او فرزند پسری نصیبشان کرد که اسماعیل(ع) نام گرفت. بعد از مدتی از جانب خدا مأموریت یافتند اسماعیل(ع) و مادرش را به سرزمین خشک و سوزان حجاز برده و در آنجا ساکن نمایند. سال­ها گذشت تا اینکه اسماعیل(ع) جوانی برومند شد و حضرت ابراهیم(ع) به کمک او خانه کعبه را ساختند.

هنگامی که اسماعیل(ع) بهترین و شیرین ترین دوران زندگی خود را می گذراند، حضرت ابراهیم(ع) فرمان یافتند که فرزند جوانشان را در راه دوست قربانی کنند.

حضرت ابراهیم(ع) در شب هشتم ذی الحجه در خواب، ندایی شنیدند با این مضمون که: «ای ابراهیم برخیز و فرزند دلبند خود را در راه خدا قربانی کن!» آن حضرت(ع) از هیبت این خطاب بیدار شده و با خود گفتند: آیا این امر رحمانی است یا وسوسه شیطانی؟ دو شب دیگر نیز همین خواب را دیدند.

صبح روز عید قربان ابراهیم خلیل(ع) با اسماعیل به سوی منا رفتند. وقتی به منا رسیدند، جریان خواب خود را به فرزندشان بازگو کردند. اسماعیل(ع) پاسخ داد: ای پدر بزرگوار! من اگر هزار جان داشتم، همه را به فرمان الهی قربان می‌کردم و تسلیم امر الهی می‌شدم. اسماعیل(ع) رو به قبله سر بر زمین گذاشت و ابراهیم(ع) هم در اطاعت از امر حق، کارد بر گلوی فرزند گذاشتند تا تکلیف خود را انجام دهند که ناگاه ندا رسید: «ابراهیم تو مأموریتت را خوب انجام دادی دست نگه دار.» قوچی در چند قدمی آنها قرار گرفت و ابراهیم(ع) به جای فرزندش اسماعیل، قوچ را قربانی نمودند.

سنّت قربانی کردن از یادگارهای حضرت ابراهیم خلیل(ع) است که هر ساله توسط میلیون­ ها حاجی در کنگره عظیم حج انجام می ­شود.

مترس از جان فشانی گر طریق عشق می پویی          چو اسماعیل باید سر نهادن روز قربانی

پروین اعتصامی

یکی از روزهای بزرگ و اعیاد با عظمت اسلامی، روز دهم ذیحجة الحرام و عید اضحی(عید قربان) است. در این روز حاجیان در سرزمین مِنا ـ نزدیک مکه ـ گوسفند قربانی می­ کنند. قربان در لغت یعنی نزدیک شدن و آنچه که وسیله‌ نزدیکی به خداوند می‌شود. در اصطلاح به معنای ذبح کردن حیوان با شرایط خاص به نیت عبادت می‌باشد.

هدف اصلی از ذبح قربانی به دست آوردن رضای الهی و نزدیک شدن به او و کسب ثواب است. قربانی رسمی است که در اغلب ملت‌ها و در ادوار گوناگون تاریخ وجود داشته‌است. مسلمانان علاوه بر عید قربان و مناسک حج در مناسبت‌های دیگر نیز قربانی می­ کنند؛ از جمله: مراسم عروسی، بازگشت مسافر، شفای بیمار و سلامتی فرزندان.

منظور از قربانی کردن، ریختن خون و یا خوردن گوشت نیست، بلکه هدف اساسی تقوا و کسب رضای الهی است. گوشت قربانی معمولاً بین همسایگان، دوستان و نیازمندان تقسیم می‌شود. خداوند هنگام بحث از قربانی، این مسأله را خاطر نشان فرموده است که خداوند از گوشت و خون قربانی بهره نمی­ برد: «لَن یَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَ لادِمَاؤُهَا وَ لَکِن یَنَالُهُ التَّقْوَى مِنکُمْ ...؛ هرگز گوشت‌ها و خون‌های‌ آنها به خدا نمی‌رسد، بلکه صرف تقوای شما به او می‌رسد.»(حج، آیه 37)

قربانی کردن جلوه­ای از ایثار مال و جان در راه محبوب واقعی و رضای خدا و بیانگر تسلیم، سرسپردگی، عشق و علاقه بنده به مولای خود است. قربانی حج، پیروی کردن از سنت قربانی حضرت ابراهیم(ع) و بزرگداشت و زنده نگه داشتن یاد خلیل خداست که خالصانه و برای انجام فرمان الهی تصمیم گرفت فرزندش را قربانی کند.