یادداشتهای پراکنده

  دعا برای تعجیل در ظهور، از جمله وظایف منتظران در عصر غیبت است و ائمه اطهار (ع) به ضرورت آن تأکید و آثار و برکاتش را تبیین نموده ­اند. این دعا، گاه با افزودن«عجل فرجهم»به آخر دعای مستجاب صلوات مطرح می ­شود: «اللَّهُمَّ صَلِ‏ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ‏ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ‏ فَرَجَهُمْ‏ وَ...‏» و گاه به صورت دعایی مستقل از خدا درخواست می ­گردد مانند: «اَللّهُمَّ عَجِّل لِوَلیِّکَ الفَرَج» و گاه به صورت تمنی از خود حضرت(عج) خواسته می­ شود:

ای یاور و پناهم ای رحمت الهی     عجل علی ظهورک سخت است بی پناهی

                                                       سید مجتبی شجاع

امشب خبر ز عالم بالا رسیده است             زیباترین ستاره ی دنیا رسیده است

امشب حکیمه باش و ببین پور عسکری      با هیبت و شمایل طاها رسیده است

در او خلاصه گشته خصال پیمبران           موسی رسیده است، مسیحا رسیده است

جبریل با هزار فرشته از آسمان               کرده نزول، بهر تماشا رسیده است

سر را بُرید یوسف کنعان به جای دست          وقتی شنید یوسف زهرا رسیده است

امشب دلم به مأذنه اینگونه داد اَذان          عَجِّل عَلی ظُهُورکَ یا صاحبَ الزّمان

                                                                             علی اصغر انصاریان

       اگرچه دعا کننده برای تعجیل در فرج تنها تسریع در امر ظهور آن حضرت(عج) را طلب می­ کند ولی در نتیجه این دعا، برکات دیگری هم شامل حال مردم می­ گردد. با توجه به مثل «چونکه صد آمد نود هم پیش ماست» این دعا علاوه بر تسریع در ظهور آثار و برکات فراوانی همچون آمرزش گناهان، نزول نعمت، دفع بلاها، طول عمر، وسعت رزق، ورود به بهشت، نایل شدن به شفاعت اهل بیت(ع)، امان از تشنگی روز قیامت و...دارد. با ظهور حضرت مهدی(عج) آنچه ائمه اطهار(ع) می­ خواستند به وقوع می پیوندد. در امور مادی و معنوی جهانیان گشایش ایجاد شده و خیر و سعادت دنیا و آخرت همه انسان­ ها فراهم می  ­گردد. آن حضرت(عج) در توقیعی که به اسحاق بن یعقوب فرستادند، تأکید فرمودند: «برای تعجیل در فرج و ظهور من بسیار دعا کنید که همانا فرج من، فرج و گشایش خود شماست.»(کمال الدّین، ج 2، ص 485)

      آنچنان که از روایات استنباط می­ شود، موضوع ظهور یک وعده تخلّف ناپذیر الهی است؛ ولی زمان وقوع آن از امور بَدائیّه می­ باشد که قابل تعجیل و تأخیر است که دعای مؤمنان اگر با شرایط و آدابش انجام شود، تأثیر به سزایی در تعجیل فرج خواهد داشت. به بیان دیگر زمان ظهور حضرت ولی­عصر(عج) تعیین شده ولی تغییر ناپذیر نیست و می ­توان زمان آن را تغییر داد؛ یعنی با دعا، می ­توان فرج و ظهور امام عصر(عج) را جلو انداخت. اگر مردم به مسألة غیبت امام زمان و طولانی شدن این امر بی توجّه نباشند و متّحد و یک­پارچه، فرج آن حضرت(عج) را از خداوند متعال بخواهند، بداء اتفاق می ­افتد و خداوند ظهور آن بزرگوار را پیش از پایان دوران غیبت در نظر گرفته شده، عنایت می­ فرماید.

دوره غیبت امام زمان(عج) از 260 هـ . ق آغاز شده است. اکنون که سال 1441 هـ . ق است، 1181 سال از آغاز غیبت آن حضرت(عج) می ­گذرد. از سال260 تا 329 به مدت 69 سال دوره غیبت صغری و از 329 تا کنون دوره غیبت کبری است. چه عاملی باعث شده ­است که زمان غیبت این قدر طولانی شود؟

امام باقر(ع) می­ فرمایند: «اذا غضب الله تبارک و تعالی علی خلقه، نحانا عن جوارهم؛ هرگاه خداوند بخواهد بر مردم غضب کند ما اهل بیت را از مجاورت با آنها دور می ­کند.»(اصول کافی ، ج‏1، ص343)

بی ­شک غیر از گناهان ـ اعم از ترک واجبات و عمل به محرمات ـ دلیلی بر غضب خداوند از انسان­ ها وجود ندارد و غیر از غضب پروردگار دلیلی بر محرومیت از دیدار حضرت ولی عصر(عج) نمی ­تواند وجود داشته باشد. خود آن حضرت(عج) فرمودند: «وَ لَوْ أَنَّ أشْیاعَنا ـ وَفَّقَهُمُ اللّهُ لِطاعَتِهِ ـ عَلَى اجْتِماع مِنَ الْقُلُوبِ فِی الْوَفاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیهِمْ لَما تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْیمْنَ بِلِقائِنا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعادَةُ بِمُشاهَدَتِنا عَلى حَقِّ الْمَعْرِفَةِ وَ صِدْقِها مِنْهُمْ بِنا....؛ اگر شیعیان ما ـ که خداوند توفیق طاعتشان دهد ـ در راه ایفاى پیمانى که بر دوش دارند، همدل مى­ شدند، میمنت ملاقات ما از ایشان به تأخیر نمى‌افتاد و سعادت دیدار ما زودتر نصیب آنان مى‌گشت، دیدارى بر مبناى شناختى راستین و صداقتى از آنان نسبت به ما...»(بحارالأنوار، ج53، ص177)

بنابر این، برای تعجیل در فرج باید زمینه خشنودی و رضایت خداوند را فراهم نمود که آن هم با انجام واجبات و ترک محرمات ممکن می ­گردد. البته همراه با جلب رضایت خدا، دعا و تضرع هم لازم است. امام صادق(ع) در مورد تعجیل در ظهور فرموده ­اند: «شما هم اگر مثل بنى اسرائیل در درگاه خداوند به گریه و زارى بپردازید، خداوند فرج ما را نزدیک خواهد کرد؛ اما اگر چنین نباشید، این سختى تا پایان مدتش، طول خواهد کشید.»(البرهان، ج‏3، ص125؛ المیزان، ج‏10، ص331)

بدیهی است دعا و آرزوی ظهور نباید فقط زبانی باشد.

ای چشم و ای چراغ، روان شو به سوی باغ            مگذار شاهدان چمن را در انتظار

مولوی

عطر سایان شب به کار تواند                  سبز پوشان در انتظار تواند

نظامی

انسان­ ها در عمر چندساله خود چندین انتظار را تجربه می­ کنند؛ بعضی از انتظارها شیرین است، مانند: انتظار تولد فرزند. در مقابل بعضی از انتظارها تلخ است؛ مانند: انتظار برای رسیدن جنازه عزیزی که در تصادف فوت کرده است. بعضی از انتظارها علاوه بر شیرینی و تلخی، عبادت نیز محسوب می­ شوند؛ مانند: انتظار فرج. امیرالمؤمنین علی(ع) در خصوص انتظار فرج فرمودند: «افضل عبادة المؤمن انتظار الفرج‏؛ برترین عبادت مومن، انتظار فرج است.»(بحار الانوار، ج52، ص131)

درباره‏ انتظار فرج، دیدگاه‏ ها و نظریه­ های مختلفی وجود دارد:

برخی انتظار فرج را منحصر در خواندن دعا فرج و امر به معروف و نهی از منکر جزیی می­ دانند و وظیفه ‏ای بیش از آن برای خود قایل نیستند.

گروهی، حتّی امر به معروف و نهی از منکر جزئی را ترک کرده و معتقدند چون در دوران غیبت، کاری از دست آنها برنمی‏ آید، تکلیفی برعهده ندارند. امام زمان(عج) هنگام ظهور، خودش کارها را حل می کند.

گروه سوم معتقدند: جامعه بایستی به حال خود رها شود و کاری به فساد نباید داشت تا زمینه‏ ظهور ـ که دنیایی پر از ظلم و فساد است ـ فراهم آید.

گروه چهارم در خصوص انتظار اعتقاد دارند: نه تنها نباید جلوی مفاسد و گناهان را گرفت، بلکه بایستی به آن دامن زد تا زمینه‏ ظهور حضرت حجّت(‏عج) هرچه بیشتر فراهم شود.

گروه پنجم، هر حکومتی را به هر شکل، باطل و برخلاف اسلام می‏ دانند و فکر می کنند هر اقدامی برای تشکیل حکومت در زمان غیبت، خلاف شرع و مخالف نصوص و روایات معتبر است.

در مقابل دیدگاه‏ های فوق، نگرش دیگری هم وجود دارد. از نظر صاحبان این دیدگاه، انتظار به معنای فراهم آوردن زمینه‏ های ظهور حضرت حجت(عج) است. ظلم ستیزی به مقدار توان و آمادگی برای ظهور حضرت(عج)؛ در این دیدگاه، فرد بایستی جهان را برای آمدن حضرت حجت(عج) مهیّا کند.

اگر پنج گروه اول را در یک دسته قرار بدهیم در کل می ­توان انتظار را به دو قسمت تقسیم کرد: انتظار منفی (پنج گروه اول) و انتظار مثبت(گروه ششم) یا به بیان بهتر انتظار ویرانگر و انتظار سازنده.

مقصود از انتظار، آمادگى است که دو مرتبه دارد:

نخستین مرتبه آن، انتظار روحى است و خوش دل بودن براى تحقق امید در آینده؛ آن عبارت است از آمادگى براى قبول دعوت و زدودن مقاومت روحى براى رسیدن کسى که انتظار آمدنش هست .

دومین مرتبه آن، انتظار عملى است. انتظارعملى مانند آمادگى براى آمدن مهمان و پذیرایى از او، که غذا بایستى آماده باشد و با مقام مهمان و شخصیت او تناسب داشته باشد. محل نشستن او تمیز و آماده، خوابگاه و محل استراحتش مرتب باشد.

با این توضیح، منتظران نیز دو گونه‎ اند: منتظران مرحله نخست ـ که بسیارى از منتظران را شامل می ­شود ـ کسانى هستند که از شدت ظلم و جور به تنگ آمده و در انتظار آمدن منجى هستند، ولى قدمى برنمى‎ دارند. این انتظار، چندان تاثیرى در تسریع قیام حضرت مهدى(عج) ندارد. آنچه که در تسریع قیام آن حضرت(عج) مؤثر است، انتظار در مرحله دوم است.

از غم دوست در این میکده فریاد کشم‏

‏‏دادرس نیست که در هجر رخش داد کشم‏

‏‏داد و بیداد که در محفل مارندی نیست‏

‏‏که برش شکوه برم داد ز بیداد کشم‏

‏‏شادیم داد غمم داد و جفا داد و وفا‏

‏‏با صفا منت آن را که به من داد کشم‏

‏‏عاشقم عاشق روی تو نه چیز دگری‏

‏‏بار هجران و وصالت بدل شاد کشم‏

‏‏مردم از زندگی بی‌تو که با من  هستی‏

‏‏طرفه سری است که باید بر استاد کشم‏

‏‏سالها می‌گذرد حادثه‌ها می‌آید‏

‏‏انتظار فرج از نیمه خرداد کشم‏