عزم در لغت، به معناى جدیت و تصمیم محکم قلبى بر انجام کار که از جهت کمیت، امتداد و دوام به گونه‌ای باشد که موجب تحقق اراده برای انجام کاری شود. عزم در واجبات و وظایف از مهم‌ترین امور است که از ایمان قوی سرچشمه می‌گیرد و ایمان تا زمانی که به حد ثبوت و یقین نرسد، عزم تحقق پیدا نمی کند: « لَتُبْلَوُنَّ فِی أَمْوَالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ مِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا أَذًى کَثِیرًا وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِکَ مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ؛ قطعا در مالها و جانهایتان آزموده خواهید شد و از کسانى که پیش از شما به آنان کتاب داده شده و [نیز] از کسانى که به شرک گراییده اند [سخنان دل]آزار بسیارى خواهید شنید[ولى] اگر صبرکنید و پرهیزگارى نمایید این [ایستادگى] حاکى از عزم استوار در کارهاست.»(آل عمران، آیه186)
در فرهنگ قرآن، عزم به معناى تصمیم قطعی و کار محکم و قابل اطمینان است: « فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ؛ پس به رحمت الهى با آنان نرمخو شدى و اگر تندخو و سخت دل بودى قطعا از پیرامون تو پراکنده مى شدند پس از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه و در کار با آنان مشورت کن و چون تصمیم گرفتى بر خدا توکل کن، زیرا خداوند توکل کنندگان را دوست مى دارد.»(آل عمران، آیه159)
یکی از صفات برجسته انسان های کامل، عزم درکارها می باشد که خیلی مهم و سخت است. در سختی آن همین بس که از صد و بیست هزار پیامبر ـ بنابر روایتی ـ فقط پنج نفر از آنها اولوالعزم(صاحب عزم) نامیده شده اند.
عزم به معنای قاطعیت و جدیت در عمل، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و عناصر در زندگی است که انسان بدون آن نمی‌تواند کاری را از پیش برد؛ به این معنا که اگر شخصی با هزاران نفر مشورت کند و با بهره‌گیری از عقول مردم به بهترین و کامل‌ترین اندیشه دست یابد، ولی ناتوان از عمل باشد، شکست می خورد. بنابر این، کار هنگامى به ثمر مى رسد که انسان با اراده قوى و خلل ناپذیر و عزمى راسخ وارد آن شود. بنابر آموزه های قرآنی، علت فریب خوردن حضرت آدم(ع) از شیطان و خوردن از میوه شجره ممنوعه ـ برخلاف نهی خداوند ـ نداشتن عزم بوده است: «وَ لَقَدْ عَهِدْنَا إِلَى آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِیَ وَ لَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا؛ و به یقین پیش از این با آدم پیمان بستیم پس فراموش کرد و براى او عزمى نیافتیم.»(طه، آیه115)