یادداشتهای پراکنده

راستی، اعتدال، ایستادن، ایستادگی، پایداری، پافشاری، قوام، ثبات:

بده در راه شرعم استقامت                   که تا یابم در آن امن و سلامت

عطار

یکی از آیاتی که در مورد استقامت بشارت دهنده و امیدواره کننده است آیه 30 سوره فصلت می باشد : «إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَةُ أَلاتَخَافُوا وَ لاتَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ؛ در حقیقت کسانى که گفتند: پروردگار ما خداست؛‏ سپس ایستادگى کردند، فرشتگان بر آنان فرود مى ‏آیند[و مى‏ گویند:] هان بیم مدارید و غمین نباشید و به بهشتى که وعده داده شدید، شاد باشید.»

آن چنان که از این آیه استنباط می ­شود استقامتی که در سایه ربوبیت الهی به دست می‌آید موجب آرامش دنیوی می‌گردد‌، به طوری که نسبت به گرفتاری­ های آینده خوفی ندارند و به از دست داده‌های گذشته غمگین نمی‌شوند. نسبت به دوران پس از مرگ هم آرامش دارند؛ زیرا می‌دانند که رستگاری ابدی و بهشت وعده داده شده در انتظار آنهاست.

در قرآن کریم بیش از سی مورد از استقامت صحبت شده است ؛ در برخی از آن ها پیامبر اکرم (ص) و مؤمنین به استقامت فرا خوانده شده اند از جمله آیه : « فاستقم کما أمرت و من تاب معک و لا تطغوا إنه بما تعملون بصیر؛ پایدار باش چنان که فرمان یافته اى و هر که با تو سوى خدا آمده نیز، و سرکشى نکنید که او به اعمال شما بینا است. » (هود؛ آیه112) همچنین در آیه : « فأقم وجهک للدین حنیفا؛ پس روى دل متوجه دین حنیف کن. » (روم،آیه30) چون منظور از اقامه وجه اقامه نفس و واداشتن آن است بگونه اى که باید و شاید مواجه عمل شود، و اقامه کردن نفس در هر امرى به معناى استقامت آن در آن امر است، یعنى خواستن از نفس است به اینکه آن امر را اقامه کند.
        در آیه دیگری نیز حضرت رسول(ص) به تنهایی، امر به استقامت شده اند: « فلذلک فادع و استقم کما أمرت و لا تتبع أهواءهم و قل آمنت بما أنزل الله من کتاب و أمرت لأعدل بینکم الله ربنا و ربکم لنا أعمالنا و لکم أعمالکم لا حجة بیننا و بینکم الله یجمع بیننا و إلیه المصیر؛ پس به همین خاطر تو نیز آنان را به سوى این آیین واحد الهى دعوت کن و آن چنان که مأمور شده اى استقامت نما، و از هوى و هوس هاى آنان پیروى مکن، و بگو: به هر کتابى که خدا نازل کرده ایمان آورده ام و مأمورم در میان شما عدالت کنم خداوند پروردگار ما و شماست نتیجه اعمال ما از آن ما است و نتیجه اعمال شما از آن شما، خصومت شخصى در میان ما نیست و خداوند ما و شما را در یک جا جمع مى کند، و بازگشت (همه) به سوى اوست!» (الشورى، آیه15). 
در برخی آیات هم ، استقامت را از صفات پسندیده  مؤمنین راستین بیان کرده و آن را می ستاید، از جمله : « إن الذین قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل علیهم الملائکة ألا تخافوا و لا تحزنوا و أبشروا بالجنة التی کنتم توعدون نحن أولیاؤکم فی الحیاة الدنیا و فی الآخرة و لکم فیها ما تشتهی أنفسکم و لکم فیها ما تدعون؛ به یقین کسانى که گفتند: پروردگار ما خداوند یگانه است! : سپس استقامت کردند، فرشتگان بر آنان نازل مى شوند که : نترسید و غمگین مباشید، و بشارت باد بر شما به آن بهشتى که به شما وعده داده شده است! ما یاران و مددکاران شما در زندگى دنیا و آخرت هستیم و براى شما هر چه دلتان بخواهد در بهشت فراهم است، و هر چه طلب کنید به شما داده مى شود.( فصلت، آیات30و 31) 

توفیق قدم نهادن در حریم دوست از نعمت­ های بزرگی است که یک انسان می­ تو­اند کسب نماید. این توفیق روح و روان آدمی را جلا می ­دهد. البته نیل به این نعمت، نسبی است و انسان­ ها، به اندازه توان و فعالیت خویش بدان راه می­یابند.

استقامت و تحمل سختی و رنج یکی از شرایط رسیدن به این حریم می­ باشد: «إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَةُ أَلاتَخَافُوا وَ لاتَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ* نَحْنُ أَوْلِیَاؤُکُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَ فِی الآخِرَةِ وَ لَکُمْ فِیهَا مَا تَشْتَهِی أَنْفُسُکُمْ وَ لَکُمْ فِیهَا مَا تَدَّعُونَ؛ درحقیقت کسانى که گفتند: پروردگار ما خداست؛‏ سپس ایستادگى کردند فرشتگان بر آنان فرود مى ‏آیند [و مى گویند:] بیم مدارید و غمین نباشید و به بهشتى که وعده یافته بودید شاد گردید. در زندگى دنیا و در آخرت ما دوستانتان هستیم و در[بهشت] هر چه دلهایتان بخواهد براى شماست و هر چه خواستار باشید در آنجا خواهید داشت.»(فصلت، آیات 31 ـ30)

در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم سرزنش­ ها گر کند خار مغیلان غم مخور

حافظ

اگر کسی از سر شوق و اشتیاق در بیابان طلب به سوی دوست و محبوب قدم برمی­ دارد، باید تحمّل و بُردباریش بیشتر باشد. سختی ­ها را تحمل کند و ازسرزنش و ملامت ملامتگران دلسرد و ناامید نگردد. در راه خود ثابت قدم باشد حتی اگر عاقبت امرش به شهادت در راه دوست ختم شود.

خوشا آنان که از پیمانه دوست شراب عشق نوشیدند و رفتند

خوشا آنان که با ایمان و اخلاص حریم دوست بوسیدند و رفتند

خوشا آنان که در راه عدالت به خون خویش غلتیدند و رفتند

خوشا آنان که بار دوستی را کشیدند و نرنجیدند و رفتند

قاسم رسا